Kadınların parçası olmadığı bir DİJİTAL DEVRİM düşünemiyoruz. Gelecek tasarımı yazılım dünyasına bağlı ve bilgi teknolojileri geçmişten bugünlere kadınlar olmadan gelmedi.
Erkek egemen ve zor sektörler olan teknoloji, bilişim, uzay sanayi ve diğer pek çok alanda kadınlar öncü rol oynadılar. Bugün kullandığımız her bilgisayarda, akıllı telefonda, günlük objelerde ve hızla ilerlenen uzay turizmi çalışmalarında dahi hep onların ayak izleri var.
Bilişim-teknoloji sektörlerinde kadın çalışan olmanın sağlayacağı avantaj, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kapsayıcılık. Bu sektörlerinde eşit sayıda kadın ve erkek olsaydı nasıl bir dünyada yaşıyor olurduk hayal edebiliyor muyuz?
Etmeliyiz. Hayal kurmaktan vazgeçmemeli, fırsat ve eğitim eşitliği için çabalamalıyız ki, kız çocuklarının geleceği tasarladığı bir dünya ve eşitlik için, hikayelerini anlatacağımız bu öncü kadınlar onlara ilham olsun.
Kadın isterse ve EŞİTLİK varsa, HER ŞEYİ başarabilir!
Ada Lovelace
Bernoulli sayılarını hesaplamak için yazdığı algoritma, bilgisayar için yazılmış ilk algoritma olarak kabul edilmiştir. Bilimsel bir dergide akademik yayını yapan ilk kadın Ada, “dünyanın ilk bilgisayar programcısı” olarak bilgi teknolojilerine yön vermiştir.
Hedy Lamar
“Frekans atlamalı yayılı spektrum” teknolojisini geliştirmiştir. Bu icadı sayesinde “GPS, GSM, Wi-Fi teknolojileri” oluşturulur. Aynı zamanda ünlü bir oyuncu olan Lamar, “trafik lambalarının ve sandozun” da geliştirilmesine yardımcı olmuştur.
Creole Katherine Johnson (önceki adı Coleman)
Nasa’da bilim insanı olarak çalışan ilk Afrika-Amerikalı kadın matematikçilerden.
Uçakların kara kutularındaki verileri kullanarak hesaplamalar yapıyor ve uçağın düşmeden önceki güzergahını belirliyordu. Daha sonra Merkür Projesi gibi birçok önemli çalışmada yer alan Johnson, yörünge mekaniği hesaplamalarıyla Ay’a giden ilk üç astronotun uzay uçuşlarının başarısında kritik öneme sahiptir.
ENIAC - Jean Jennings, Marlyn Wescoff, Ruth Lichterman, Betty Snyder, Frances Bilas ve Kay McNulty
Orduda hizmet veren bu altı matematikçi kadın, elektrikle çalışan ve elektronik veri işleme kapasitesine sahip ilk bilgisayar ENIAC’ı, karmaşık türev hesaplara dayalı bir balistik rotayı 20 saniyede hesaplayabilir hale getirmişlerdi. Müdürleri de bir kadındı: Adele Goldstine, ENIAC’ın el kitabını bizzat yazmıştır.
Tümamiral Grace Murray Hopper (Büyükanne COBOL)
Mark 1 bilgisayarına katkıda bulundu. Mark 2 ve Mark 3’te çalıştı ve UNIVAC 1 ve 2’nin programlama gelişimini yönetti.”Bug” dediğimiz hatalara karşı “Debugging" denilen ve ayıklayıcı görevi gören ilk programının ilk kullanıcısıdır.
COBOL’un tasarımında aldığı rol ile Grace, günümüz bilgisayar dillerinin esin kaynağı olmuştur.
Radia Perlman
“İnternetin Annesi” olarak adlandırılınca hiç kimsenin bu sıfatı hak edemeyeceğini söyleyerek böyle anılmayı reddetti. 1985 yılında Ethernet kullanarak çok büyük veri ağları oluşturmayı mümkün kılan Spanning Tree Protocol’ü (STP) keşfetmişti.
Margaret Hamilton
Apollo11 uçuşundaki 145.000 satır Assembly kodunu tasarladı. Ay’a ayak basan ilk insanın yolculuğuna katkı sağladı ve “Yazılım Mühendisi” kavramını kullanan ilk bilim insanı oldu.
Carol Shaw
128-byte’lık hafızada sonsuz büyüklükte harita üreten oyun mimarisinin geliştiricisi. Tarihteki “ilk profesyonel kadın video oyun tasarımcısı” olarak bilinmektedir. Atari 2600 için yaptığı River Raid oyunu 1 milyondan fazla satmıştır.
Roberta Williams
Adventure oyun dalında önemli isim Sierra’nın iki kurucusundan ve kült oyun serisi King’s Quest’in yaratıcısı Williams, 1980 yılında Mystery House adında tarihin “ilk grafikli adventure” tarzındaki oyununu yaratan kişidir.
Sophie Wilson
Bugün kullanılan “tüm akıllı telefonlarda kullanılan Arm işlemci mimarisi”ni tasarlamış, geçmişte de Acorn Bilgisayarları’nın ve efsanevi BBC Basic’in geliştiricisidir.
Barbara Liskov
“İlk nesneye yönelik programlama dillerinden biri” olan Clu’yu geliştiren ve nesneye dayalı programlama programcılarının oldukça aşina olduğu Liskov Değiştirme Prensibi ile bilinmektedir.
Angela Robles
İspanyol mucit, öğretmen ve üç çocuk annesi. 1949’da icat ettiği “ilk E-Kitap ve okuyucunun” çalışır durumda bir örneği İspanya’da Ulusal Bilim ve Teknoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Erna Schneider Hoover
“İlk bilgisayar tabanlı telefon santrali” yazılımının geliştiricisidir.
FORMAC & Jean Sammet
IBM tarafından bir programlama dili olarak ve ayrıca sembolik matematik için kullanılan FORMAC’ı geliştirdi. MOBIDIC bilgisayarı için yazılım geliştirmeyi başarmıştı.
Karen Sparck Jones
IDF (Inverse Document Frequency) konseptini ortaya atarak günümüz “arama motorlarının” geliştirilmesine önemli katkı sağladı.
Meltem Yılmaz Toral
ABD'de AskJeeves arama motoru sisteminin web yüzünü tasarladı ve programladı.
Dr. Adele Goldberg
Alan Kay ile Smalltalk isimli ilk nesneye yönelik programlama dilini geliştiren Adele, WIMP sistemiyle bugün Microsoft Windows, Apple, KDE, GNOME, vs. gibi grafik kullanıcı ara yüzlerinin temelini atmış oldu.
Akkana Peck
Mozilla Firefox'un geliştirilimesinde önemli rol oynadı.
Valerie Anita Aurora
Linux çekirdeğine katkı sağlayan Aurora, ZFS isimli yeni ve “yüksek performanslı bir dosya sisteminin” geliştirilmesinde önemli rol aldı. Ada Initiative'ı kurdu ve kadınların maruz kaldığı ayrımcılığa karşı kadınların güçlendirilmesini hedefledi.
Deniz Akkuş Kanca ve Nilgün Belma Bugüner
GNU/Linux tabanlı sistemler için (how-to) belgelerini Türkçe'ye kazandırdı. Yerelleştirme adına çok önemli bir çaba olan belgeler.org üzerinden iki kadının da çalışmaları devam ediyor.
Kaynaklar
Dijital Dönüşümün Kadın Liderleri, IDC Analyze The Future, 2018.